Jak uzyskać rzetelne dane?

Chcąc znaleźć odpowiedzi na pytania związane z preferencjami oraz oczekiwaniami konsumentów możemy posłużyć się różnymi rodzajami badań oraz analiz. Na przykład badania sensoryczne pozwalają nam na uzyskanie danych o optymalnych cechach danego produktu, które będą najbardziej pożądane przez konsumentów. Badania konsumenckie zaś, pozwolą nam na pozyskanie informacji bezpośrednio od konsumentów, dzięki czemu możemy poznać ich rzeczywiste potrzeby. Tego rodzaju dane możemy uzyskać przy pomocy ankiety.

Zalety ankiety
Ankieta pozwala nam na uzyskanie dużej liczby odpowiedzi względnie małym nakładem kosztów. Jest także stosunkowo elastycznym narzędziem, dzięki czemu za jej pomocą można gromadzić dane, które pozwolą nam na znalezienie odpowiedzi na konkretne pytania związane z naszym produktem. Jednak należy pamiętać, iż aby otrzymane odpowiedzi były miarodajne oraz posiadały dla nas jakąś wartość należy posłużyć się profesjonalnie skonstruowaną ankietą. Niestety często zdarza się, że przez drobny błąd w konstrukcji pytania otrzymamy informacje, które rozmijać się będą z prawdą. Dlatego też szczególną wagę należy przyłożyć do prawidłowego konstruowania pytań.

Jednym z najczęściej pojawiających się błędów jest pytanie, które z góry narzuca respondentowi daną odpowiedz. Często ma charakter emocjonalny i automatycznie narzuca badanym określoną opinię. Użycie takiego pytania nie pozwoli nam na uzyskanie obiektywnych odpowiedzi i sprawi, że uzyskane odpowiedzi nic nam nie powiedzą o prawdziwych preferencjach konsumentów. Innym błędem jest niestosowanie odpowiedzi związanych z neutralną postawą badanych osób. Nie każdy musi posiadać określone zdanie na dany temat - powinniśmy zapewnić respondentom możliwość odpowiedzi "nie wiem" lub "nie mam zdania". Nie powinniśmy także zakładać, że osoby badane posiadają wiedzę na dany temat. Respondenci mogą w takiej sytuacji zaznaczać losowe odpowiedzi, by nie przyznać się do swojej niewiedzy. Może to sprawić, że nasze wyniki nie będą miarodajne.

Na co zwracać uwagę wybierając respondentów

Badania konsumenckie pozwalają na zdobycie wiedzy o gustach, oczekiwaniach oraz preferencjach osób korzystających z danego produktu. Dziki wiedzy uzyskanej z badań przedsiębiorstwa są w stanie ulepszyć produkt, który wytwarzają. Jednak aby informacje uzyskane w trakcie badań były rzetelne oraz przydatne należy zadbać o odpowiednią różnorodność respondentów pod względem miedzy innymi wieku, płci, wykształcenia oraz preferencji żywieniowych.

Ważne czynniki

Nie da się ukryć, iż im więcej osób weźmie udziału w badaniu tym lepiej. Większa liczba osób to więcej uzyskanych danych, co z kolei przekłada się na bardziej miarodajne wyniki. Jednak ilość to nie wszystko – posiadanie informacji o preferencjach stu kobiet w wieku do 24 lat może być przydatne w określonej sytuacji, lecz nie nadaje się do wyciągania wniosków o gustach i oczekiwaniach danej populacji. Dlatego też tak istotne jest zachowanie różnorodności respondentów pod względem różnych aspektów.

Wybierając miejsce, w którym będziemy przeprowadzać konsumenckie badania żywności ważne jest by nie gromadziło jedynie określonego typu osób. Na przykład kawiarnia chętnie odwiedzana wyłącznie przez młode osoby o podobnych gustach nie będzie dobrym źródłem pozyskania danych dla badaczy chcących dowiedzieć się więcej o preferencjach całego społeczeństwa. Dlatego też najlepiej wybierać miejsca, w których przebywają osoby ze wszystkich grup wiekowych – na przykład centra handlowe.

Przy badaniach konsumenckich należy pamiętać także o wyborze odpowiednich osób odpowiedzialnych za ich przeprowadzenie. Tylko doświadczone osoby będą potrafiły dostarczyć przydatnych oraz rzetelnych danych z przeprowadzonych badań. Należy bowiem pamiętać, że tylko profesjonalni badacze będą w stanie odpowiednio przygotować oraz przeprowadzić badania. W innym wypadku nawet duża liczba respondentów nie zapewni nam wysokiej jakości danych.

Jak wziąć udział w badaniach konsumenckich?

Badania konsumenckie mają za zadanie dostarczyć informacji o preferencjach konsumentów dotyczących danego towaru. Najczęściej chodzi o produkt spożywczy i otrzymane dane pozwalają producentowi na odpowiednią zmianę składników by jak najlepiej spełniać oczekiwania swoich klientów. W badaniach konsumenckich udział biorą "zwykli" ludzi - nie trzeba być ani naukowcem, ani badaczem by móc w nich uczestniczyć. Można nawet powiedzieć, że brak wiedzy i doświadczenia może być w tym przypadku zaletą, bowiem badanie ma na celu zebranie informacji o preferencjach i oczekiwaniach zwykłych konsumentów.

Kto może zostać degustatorem?
Aby wziąć udział w badaniach konsumenckich trzeba najpierw znaleźć i zgłosić się do firmy, która takowe organizuje. Takie informacje dość łatwo znaleźć w Internecie i nie ma potrzeby abym dokładnie to opisywał. Po znalezieniu firmy, która poszukuje osób do badań najczęściej trzeba zgłosić się do niej wraz z wypełnioną ankietą. Ma ona na celu wstępną eliminację osób, które z różnych względów nie nadają się do tego zadania. Jednym z czynników, które mogą decydować o tym, że nasze zgłoszenie zostanie odrzucone jets to czy jesteśmy palaczem. Nałóg ten bowiem znacznie upośledza zmysł powonienia, który odgrywa duża rolę w procesie rozpoznawania smaków. Dlatego też instytucje i firmy zajmujące się przeprowadzaniem badań konsumenckich nie są skłonne do wybierania osób, które są nałogowymi palaczami. Inny czynnik jest związany z wpływem religii, tradycji i kultury na preferencje żywieniowe danego kandydata - na przykład niektóre religie zabraniają spożywania określonych potraw. Ograniczenia związane z rodzajem spożywanego pokarmu wynikają również ze względów zdrowotnych, bowiem w przypadku niektórych chorób stosuje się odpowiednie diety, które ograniczają rodzaj żywności, którą można jeść.

Czy warto?
Zastanawiając się nad wzięciem udziału w badaniach warto wziąć pod uwagę to, że jako osoba oceniająca mamy bezpośredni wpływ na końcowy efekt w postaci cech produktu. Możemy więc w pewnym stopniu decydować o tym jaki produkt trafi na sklepowe półki. Druga sprawa to wzięcie udziału w ciekawym doświadczeniu - nie każdy może pochwalić się tym, że brał udział w badaniach mających na celu uzyskanie informacji o oczekiwaniach klientów. Jednak bez względu na to z jakiego powodu weźmiemy udział w badaniu musimy pamiętać o jednym - konsumenckie badania żywności to nie zabawa i należny do tego podejść poważnie.

Jak smakuje psia karma?

Ostatnio podczas rozmowy ze znajomymi pojawiło się ciekawe pytanie: co lub kto decyduje o smaku pokarmu dla zwierząt? Nie tylko ludzie przy wyborze czy coś nadaje się do zjedzenia kierują się smakiem i zapachem - również zwierzęta są na to wyczulone. Można powiedzieć, że są nawet bardziej wybredni od ludzi, bowiem dzięki wyczulonym zmysłom są bardziej wrażliwe na nieprzyjemne bodźce płynące z danego produktu. W jaki więc sposób producenci karm dla kotów, psów i innych domowych zwierząt wybierają odpowiedni smak, zapach oraz konsystencję swojego produktu?

Sposoby badania karmy

Właściciele zwierząt przy wyborze karmy zwracają uwagę nie tylko na jej skład i wartości odżywcze, lecz również starają się wybrać produkt, który będzie odpowiadał och pupilom pod względem wrażeń zmysłowych. Nawet najzdrowsza karma nie będzie się dobrze sprzedawać jeśli będzie okropnie smakować. Z pomocą przychodzą konsumenckie badania żywności, dzięki którym firmy produkujące karmę dla zwierząt są w stanie ustalić odpowiednie właściwości smakowe i zapachowe ich produktów. Oczywiście w takim badaniu w roli oceniających nie uczestniczą ludzie lecz zwierzęta.

Badanie tego typu, aby dostarczyć rzetelne i przydatne wyniki powinno zapewnić komfortowe warunki zwierzętom biorącym w nich udział, bowiem zwierzęta silnie reagują na nowe sytuacje, osoby i bodźce (zapachy, dźwięki). Z tego powodu przy ich projektowaniu ważna jest współpraca specjalistów z dziedziny weterynarii oraz samych właścicieli.  Badania mogą mieć postać bezpośrednich wywiadów z posiadaczami zwierząt, ankiet lub bezpośrednich obserwacji zwierząt.

Każdy lubi dobrze zjeść
Zwierzęta tak jak ludzie cenią sobie dobry smak i zapach, dlatego też nie powinno nikogo dziwić, że firmy produkujące dla nich posiłki starają się by ich produkty były nie tylko zdrowe, lecz również smaczne. Chociaż nasi pupile nie decydują bezpośrednio o zakupie określonego rodzaju karmy to ich "zdanie" ma duży wpływ na ich właścicieli.

Metody stosowane w ocenie sensorycznej żywności

Dzisiaj zajmę się krótkim przybliżeniem metod stosowanych w ocenie sensorycznej. Metody te, stosowane w laboratoryjnej analizie żywności, pozwalają przede wszystkim na zagwarantowanie odpowiedniej jakości badanych produktów spożywczych, dzięki czemu konsument otrzyma towar, który będzie w stanie zapewnić mu wysoką satysfakcję. Dodatkowo są one stosowane przy tworzeniu i opracowywaniu nowych produktów, dzięki czemu producent jest w stanie zdobyć cenne informacje, które pozwolą mu osiągnąć sukces na rynku. Metody oceny sensorycznej są także wykorzystywane przy porównywaniu różnych produktów, które konkurują ze sobą o zainteresowanie konsumenta. 

Rodzaje metod  
Pierwszą grupą metod, którą posługuje się ocena sensoryczna, są metody różnicowe. Ich zadaniem jest zbadanie jak różnią się dane towary pod względem określonej cechy jakościowej. Najczęściej wykorzystuje się tutaj dwie metody: parzystą i trójkątową. Pierwsza z nich polega na porównaniu dwóch próbek w celu określeniu, która z nich lepiej spełnia określone warunki (np. mocniej pachnie lub jest bardziej krucha). W drugiej z metod wykorzystuje się trzy próbki - dwie z nich mają taką samą jakość, a trzecia różni się od nich pod względem analizowanej cechy. Osoba oceniające próbki ma określić, która z nich różni się od innych oraz wskazać dwie identyczne.

Kolejną grupą są metody skalowania, przy pomocy których mierzy się natężenie wybranych cech jakościowych posługując się określonymi rodzajami skal (np. liczbowymi czy też graficznymi). Najpopularniejsze rodzaje skal to:

• skale kategorii, w których poziom jakości jest przyporządkowany do określonego słowa (np. bardzo dobra jakość, dobra, dostateczna i niedostateczna),
• skale graficzne, w których osoba badająca zaznacza swoją ocenę na prostej linii z zaznaczonymi po obu końcach określeniami (np. twarde z jednej strony i miękkie z drugiej),
• skale liczbowe, gdzie określony poziom jakości przyporządkowany jest do danej liczby.

W metodzie szeregowania (zwanej także metodą kolejności) oceniający ma za zadanie uszeregować badane próbki ze względu na określoną cechę jakościową. Na przykład przy badaniu twardości produktu trzeba będzie uszeregować próbki od najlepiej spełniającej dany warunek (w tym przypadku najtwardszej) do tej, która najmniej go spełnia (najmniej twardej). 

Którą metodę wybrać?
Musze zaznaczyć, że to nie wszystkie metody stosowane przy sensorycznej ocenie żywności - jest ich jeszcze więcej. Przy takiej różnorodności sposobów badania bardzo ważne jest wybranie metody, która zapewni nam rzetelne i przydatne dane. Dlatego też przy przeprowadzaniu analiz bardzo istotne jest doświadczenie kadry odpowiedzialnej za projektowanie i prowadzenie badań. Doświadczeni badacze posiadają wiedzę, dzięki której są w stanie wybrać najskuteczniejszą metodę.

Zostań degustatorem

Ostatnio pisałem o zagadnieniu jakim jest określenie odpowiedniego smaku i zapachu produktów spożywczych. Okazało się, że w większości przypadków stosowane są badania konsumenckie, w których to grupa osób sprawdza własnymi zmysłami (smakiem, wzrokiem, węchem, dotykiem i słuchem) dany produkt. Zaciekawiło mnie to i postanowiłem zająć się jednym z zagadnień związanych z tym tematem, a mianowicie ludźmi, którzy bezpośrednio dokonują "pomiarów". Oczywiście nie chodzi mi o kadrę nadzorującą, lecz o osoby, które próbują i oceniają określone produkty. Czy trzeba spełniać jakieś określone normy i wytyczne by móc oceniać smak oraz inne, związane z jakością, aspekty żywności? Ile osób powinno brać udział w takim badaniu, żeby wyniki były przydatne? Postaram się krótko odpowiedzieć na te pytania.
 

Po pierwsze ilość uczestników oraz kryterium ich doboru. Przyjmuje się, że badanie przeprowadzone na ponad 100 osobach jest w stanie dostarczyć danych, które będą przydatne dla organizatorów badania. Testy przeprowadzone na mniejszej liczbie osób mają raczej charakter badań orientacyjnych i wstępnych. Uczestnicy powinni różnić się pod względem m.in. płci, wykształcenia, miejsca zamieszkania, wieku, a także częstotliwości konsumpcji danego produktu). Chodzi tu o reprezentatywność czyli zapewnienie rzetelności wyników poprzez dobór osób w przybliżeniu odpowiadających całości populacji.
Kolejne zagadnienie jest związane z określonymi cechami, które powinni posiadać "degustatorzy". Przede wszystkim nie powinni mieć awersji do produktów, które będą badać. Jeśli ktoś na przykład nie lubi jabłek to raczej nie powinien oceniać smaku soku z nich powstałego. Druga sprawa to zdrowotne przeciwwskazania do testów określonego produktu żywnościowego - chodzi tu głównie
o alergie oraz stosowane diety. Równie ważne są inne przyczyny niespożywania danych produktów związane z aspektem kulturowym i religijnym. Oczywiście to nie wszystkie wytyczne związane z cechami "degustatorów" - chciałem tylko trochę przybliżyć ten interesujący temat.

Jeśli jesteście osobami, które lubią nowe doświadczenia i chcecie przekonać się jak wygląda takie badanie "od środka" może warto poszukać w swojej okolicy firmy, które takie testy organizuje? Może się to okazać ciekawym przeżyciem, które da wam nowe spojrzenie na produkty spożywcze, które kupujecie i konsumujecie.

Kto decyduje o smaku?

Od zawsze mnie ciekawiło jak firmy produkujące wędliny, sery, soki, cukierki, czipsy, napoje, dżemy czy też inne produkty spożywcze ustalają jak dany produkt ma smakować, pachnieć i wyglądać. Czy sok zrobić bardziej słodki? Czy te herbatniki są wystarczająco kruche? Może dodamy więcej przypraw do tej zupy w proszku? Nie miałem pojęcia czy ustala to ktoś odgórnie (na przykład prezes jakiejś dużej firmy produkującej wafelki ustala, że jego produkty mają być bardzo słodkie) czy też pracownicy zbierają się w jakiejś hali i po spróbowaniu debatują nad smakiem i zapachem, który najbardziej im odpowiada. A może wykorzystuje się jakiś przepis, który, niezmienny od dziesięcioleci, wyznacza końcowy efekt tworzenia danego produktu? Ostatnio postanowiłem rozwiązać tę zagadkę.

Po krótkich poszukiwaniach informacji (w dobie Internetu każde poszukiwanie informacji staje się krótkie) doszedłem do rozwiązania. Odpowiedzią okazały się tak zwane badania konsumenckie. Na czym one polegają? Otóż grupa ludzi bada produkty żywnościowe wykorzystując swoje zmysły – smak, zapach, wzrok, dotyk, a nawet w niektórych przypadkach słuch. Oczywiście takie badanie może być przeprowadzone na różne sposoby, wykorzystując różne metody i sposoby badania oraz musi zostać przeprowadzone przez osoby, które się na tym znają aby uzyskane wyniki były przydatne.

Szczerze mówiąc to czego się dowiedziałem o sposobie ustalania (czy też badania już ustalonych) cech produktów trochę mną wstrząsnęło. Od teraz przy każdej przekąsce będę się zastanawiał kto zdecydował, że moje jedzenie ma właśnie tak smakować i pachnieć.